Stary Radom, Nowy Radom - o co chodzi?

Wielu mieszkańców Radomia nie wie o co chodzi gdy wypowie się takie nazwy. Są tacy radomianie, którzy nie wiedzą, że nasze miasto w ogóle ma rynek. Spotkałam się już niejedną osobą, która obecny rynek nazywa Starym Rynkiem, co wydaje mi się jest błędem wynikającym z nieznajomości historii średniowiecznego Radomia. Ale nie ma się czemu dziwić bo w szkołach raczej o tym nie uczą.
Pierwszy rynek radomski powstał razem z tworzeniem się Starego Radomia, a było to tak:
W XII w., prawdopodobnie z powodu podniesienia się poziomu wód w Mlecznej, osady: w dolinie rzeki i południowa, przestały funkcjonować. Całe osadnictwo skoncentrowało się więc na wyżynnym cyplu. Ponadto osada z rolniczej zmieniała się w handlową-targową, a to za przyczyną dróg handlowych przebiegających na tym terenie (handel tranzytowy). Ta zmiana z koli była przyczyną wzrostu liczby ludności i powiększania się miejscowości. Na Piotrówce nie było miejsca dla nowo osiedlających się ludzi. Jedynym wyjściem była więc wspomniana już wcześniej osada numer trzy, dzisiaj są to rejony kościoła Św. Wacława. No więc właśnie w tym miejscu powstał Stary Radom. Jak ma się sprawa z rynkiem? Proste, otóż kościół pod wezwaniem Św. Wacława (najstarszy w Radomiu) stoi właśnie w rynku starego miasta., tzn. prawie bo badania archeologiczne wykazały, że obecny plac starego rynku tylko częściowo pokrywa się ze wczesnośredniowiecznym rynkiem. Ówczesny rynek był dużo większy, a obecny teren to tylko północna część wcześniejszego targowiska. Jeszcze w  XIX w. w tym miejscu odbywały się cotygodniowe targi.
J. Gacki w swojej książce "Radom i jego kościoły do końca XVIII wieku" napisał: "Tuż przy Piotrówce leży stare miasto Radom. Obejmuje ono wzgórze gdzie jest rynek i ulicę prowadzącą stąd do nowego miasta. Wedle wzgórza pięć drewnianych domów i tyleż przy ulicy składają całą osadę. Nigdzie nie ma bruku." To jest opis z XIX w.
 Nowy Radom czyli Miasto Kazimierzowskie.

Zaczęło się w XIII w. od wielkiej akcji przebudowy struktury osadniczej w całej Polsce .  W 1364 r. Kazimierz Wielki wydał przywilej lokacyjny dla Radomia. Przenosił on miasto z prawa średzkiego na magdeburskie. Ogólnie mówiąc po prostu przeniesiono ośrodek miejski  w nowe ale pobliskie miejsce. Wprowadzono też nowe prawo. Nowy Radom został przeniesiony o ok pół km. na północ od Starego Miasta. Dostosowano go też do nowych warunków obronnych. Dzięki temu przeniesieniu kolejne rozbudowy nie zniszczyły założeń urbanistycznych z wcześniejszych lat, dlatego w 1969 r. układ przestrzenny Radomia został uznany za zabytkowy.

Nowy Radom umieszczono zgodnie  z  przebiegiem głównego traktu handlowego. Wybudowano mury obronne okalające teren, w kształcie wydłużonego owalu. Całość miała zostać zamknięta w tychże murach na powierzchni  9 ha. Wybudowano trzy bramy: Krakowską, Lubelską i Piotrkowską. Stworzono też rynek o wymiarach 112 x 82 m., z którego wychodziło dziewięć ulic (tak jest do tej pory), jedna wychodziła osiowo z rynku i prowadziła do bramy Lubelskiej (ul. Rwańska).
Trzy główne budynki wzniesiono jeszcze w czasie panowania Kazimierza Wielkiego: fara, zamek, ratusz. W późniejszych latach fara z ruin została odremontowana ale też przebudowana. Zamek radomski już dawno nie istnieje, a stary ratusz został rozebrany i zastąpiony nowym (dzisiejsze Archiwum Państwowe).