niedziela, 20 lutego 2011

Najstarszy murowany budynek- kościół Św. Wacława

Wokół daty postania budowli było wiele spekulacji, a to za sprawą pewnej kamiennej tablicy. Widniał na niej napis, który sugerował dwie daty: rok 1216 lub 1276. W pierwszym przypadku fundatorem byłby Leszek Biały, w drugim Bolesław Wstydliwy.
Wątpliwości pogłębił też błąd w pierwszej monografii Radomia, z 1907 r., autorstwa J. Lubońskiego, gdzie jasno jest napisane, że kościół został ufundowany w 1216 r. (wniosek ten wysnuł badając "papiery" z 1774 r.) dodał też, że został uposażony przez Bolesława Wstydliwego. Historycy za najbardziej prawdopodobną uważają taką wersję: pierwszy drewniany kościół powstał faktycznie w 1216 roku, potem w 1276 roku murowany budynek postawił i uposażył Bolesław Wstydliwy.  Za taką opcją przemawiają też badania archeologiczne.
Skoro datacja została wyjaśniona przejdźmy do samego budynku. Wzniesiony został na płytkich fundamentach z kamienia polnego. Ceglana budowla jednonawowa, której wymiary to 14,5 x 9 m., zamknięta trójbocznie od wschodniej strony. Bardzo możliwe, że nakryta dwoma przęsłami sklepienia krzyżowego-świadczy o tym rozmieszczenie przypór. Dzwonnica zbudowana z drewna stanowiła osobny element. Przy kościele znajdował się cmentarz grzebalny. To tyle o pierwotnym wyglądzie.
W XV kościół rozbudowano przez wzniesienie wyższej nawy. W kolejnym wieku dobudowano zakrystię ze skarbczykiem, gdzie umieszczone zostały metalowe drzwi dzieła Piotra Prasmy z Klwowa (1564 rok).
Kolejny wiek XVII, czyli potop szwedzki i dokonane wtedy zniszczenia, zapoczątkowały ciężki okres w dziejach świątyni, trudności w odbudowie i utrzymaniu. Ostatecznie próby reanimacji poniosły klęskę,  zaniedbanie nastąpiło po upadku Rzeczpospolitej (1795) i budynek został opuszczony.
Rozbiory to czas wielu zmian, zarówno w pełnionej funkcji jak i w wyglądzie, moim zdaniem, nie były to zmiany na lepsze. Najpierw od 1802 roku budynek służył Austriakom jako magazyn na mąkę potem był arsenałem. Następnie, już  przebudowany, pełnił funkcję więzienia carskiego dla wywożonych do ciężkich robót w głąb Rosji.   Przebudowa...no właśnie. Przy pomocy drewnianej konstrukcji słupowej podzielono go na trzy kondygnacje. Później, po pierwszej wojnie światowej, służył jako szpital epidemiologiczny, niedługo  potem jako dom starców i tak do drugiej wojny światowej . Od 1945 roku był oddziałem psychiatrycznym Szpitala Miejskiego. W 1965 roku został oddziałem archeologicznym Muzeum Regionalnego oraz stacją wykopaliskową Instytutu Kultury Materialnej PAN. Po tych wszystkich przejściach, w 1978 roku ponownie wszedł w ręce kościoła. Projekt odbudowy dawnej świątyni wykonał  prof. dr hab. Wiktor Zin.
Obecnie jest to budynek w stylu gotyckim, z dwuspadowym dachem i neogotycką wieżyczką z sygnaturą.
Niewiele zostało po dawnym kościele. Zachowały się: dzwon z 1462 roku, wspomniane wcześniej metalowe drzwi, odkryto trumnę z malowidłem krzyża maltańskiego i płytę nagrobną prawdopodobnie z XIII wieku.

3 komentarze:

  1. Jest to najstarszy Kościół w Radomiu ale czy jest to też najstarszy budynek w Radomiu?

    OdpowiedzUsuń
  2. Śpieszę z odpowiedzią :) otóż zgodnie z tym co napisałam w tytule jest najstarszy budynek murowany w Radomiu czyli najstarszy budynek w ogóle w naszym mieście.

    OdpowiedzUsuń